Po czym poznać wrażliwca i skąd właściwie wiadomo, że maluch jest Wysoko Wrażliwym Dzieckiem?

Kiedy urodziłam pierwszą córkę, przez długi czas zastanawiałam się, co robię nie tak. Podczas gdy inne dzieci spały w łóżeczkach, nie płakały zbyt często i były właściwie mało problematyczne, moja pierworodna wisiała non stop na piersi. 

Usypianie wymagało wykonania szeregu czynności i zwykle odbywało się na rękach. Bardzo trudno było wyciszyć małą wieczorem. Dużo płakała, chociaż była idealnie zdrowa. Często wybudzała się z nocnego snu, bardzo silnie reagowała na wszelkie zmiany i nowości. Krzykami w nocy odreagowywała zdarzenia z intensywnego dnia. 

Jej zachowanie odbierałam jako porażkę rodzicielską. Słysząc, że „wszystko to kwestia organizacji” albo „nosiłaś, to i przyzwyczaiłaś”, w myślach wyzywałam się od nieogarniętych, kiepskich matek. A potem odkryłam, że są dzieci wyjątkowo wymagające, tzw. High Need Babies. Odetchnęłam z ulgą. O tym, czym się cechują, pisze na swoim blogu psycholożka Magda Komsta. 

Przez długi czas miałam więc swoją starszą córkę za hajnida. Dopiero po czasie, po rozmowie z psychologiem dziecięcym, okazało się, że jest Wysoko Wrażliwym Dzieckiem. Dowiedziałam się też, że HNB i WWD to dwa całkowicie inne ujęcia rzeczywistości. 

WYSOKO WRAŻLIWE DZIECKO TO NIE HIGH NEED BABY

Skąd utożsamianie hajnida z wrażliwcem, skoro to dwa różne „typy”? Najprawdopodobniej wynika to z błędu w tłumaczeniu, w najpopularniejszej chyba książce o Wysoko Wrażliwych Dzieciach – „Wysoko Wrażliwe Dziecko” autorstwa Elaine Aron. 

W języku angielskim WWD to „Highly Sensitive Child”, a nie „High Need Baby”. Tymczasem we wspomnianej książce, w polskiej wersji językowej, używane jest to drugie określenie – w oryginalnej, anglojęzycznej wersji książki, autorka używa określenia HSC. Wielu autorów artykułów o rozwoju i psychice dziecka, bazuje na książce Aron w języku polskim, stosując tym samym błędne nazewnictwo. 

Owszem, hajnidy mogą być jednocześnie dziećmi wysoko wrażliwymi, ale… nie muszą. Wysoka wrażliwość często ujawnia się dopiero w okresie dziecięcym. Jest wrodzoną cechą temperamentu. Natomiast hajnid często jest hajnidem od urodzenia, pokazując pełen wachlarz zachowań typowych dla HNB, i raczej ciężko to przeoczyć. Samo określenie „High Need Baby” zostało stworzone przez Searsów, którzy pisali o tym, jak wspierać te szczególnie wymagające dzieci, będące hajnidami z różnych przyczyn. Nie jest to raczej naukowa definicja.

Z drugiej strony różne zachowania przypisywane hajnidom i wrażliwcom są do siebie podobne. Chociażby silne reakcje emocjonalne czy różne nadwrażliwości, na przykład na dotyk. Myślę, że to też przyczynia się do stawiania znaku równości między HNB a WWD, chociaż to dwa inne ujęcia dziecięcej rzeczywistości.

TEST NA WYSOKĄ WRAŻLIWOŚĆ DZIECKA

Poniżej udostępniam Ci test, pochodzący z książki Elaine Aron. Pozwala on określić, czy maluch jest WWD. Chociaż autorka sama podkreśla, że wynik wcale nie musi odzwierciedlać rzeczywistości. Oznacza to, że można być wysoko wrażliwym nawet wtedy, gdy rozwiązanie testu na to jasno nie wskazuje. 

Zanim zabierzesz się za odpowiedzi na testowe pytania pamiętaj, że trudno wyłapać wysoką wrażliwość u malucha w okresie niemowlęcym. Kiedy jeszcze nie mówi. Gdy trudno zorientować się, czy metka w ubraniu mu przeszkadza albo czy jego poczucie humoru jest szczególnie błyskotliwe. 

Dobra, przechodzimy do testu! Przy każdym stwierdzeniu zaznacz właściwą odpowiedź. Zaznacz „P” (prawda), jeśli zdanie jest albo było przez dłuższy czas w przeszłości prawdziwe lub raczej prawdziwe w przypadku twojego dziecka. Zaznacz „F” (fałsz), jeśli zdanie nie odnosi się do twojego dziecka bądź odnosi się do niego jedynie w niewielkim stopniu. 

Moje dziecko…

1. P F łatwo się przestrasza.

2. P F skarży się na gryzące ubrania, szwy w skarpetkach czy metki, które drapią jego skórę.

3. P F zazwyczaj nie lubi wielkich niespodzianek.

4. P F lepiej się uczy dzięki łagodnym wskazówkom, a nie surowym karom.

5. P F zdaje się czytać w moich myślach.

6. P F używa słów skomplikowanych jak na swój wiek.

7. P F wyczuwa nawet najdelikatniejszy niezwykły zapach.

8. P F ma inteligentne poczucie humoru.

9. P F zdaje się obdarzone intuicją.

10. P F z trudem zasypia po ekscytującym dniu.

11. P F niezbyt dobrze sobie radzi z dużymi zadaniami.

12. P F chce się przebrać, jeśli jego ubranie jest wilgotne lub zabrudzone piaskiem.

13. P F zadaje mnóstwo pytań.

14. P F jest perfekcjonistą.

15. P F zauważa cierpienie i stres innych ludzi.

16. P F preferuje spokojne zabawy.

17. P F zadaje głębokie i skłaniające do refleksji pytania.

18. P F jest bardzo wrażliwe na ból.

19. P F nie lubi hałaśliwych miejsc.

20. P F zauważa subtelności (że coś zostało przesunięte, zmianę w czyimś wyglądzie itd.).

21. P F zanim podejmie jakieś wyzwanie, zastanawia się, czy jest to bezpieczne.

22. P F najlepiej funkcjonuje wtedy, gdy w jego otoczeniu nie ma obcych.

23. P F odczuwa wszystko bardzo głęboko.

Jeśli przy co najmniej 13 stwierdzeniach zaznaczyłaś odpowiedź „P”, twoje dziecko prawdopodobnie jest wysoko wrażliwe. Prawdopodobnie, bo… na to, jak dziecko się zachowuje i jak odbiera świat, wpływa szereg czynników.

CZTERY CECHY TEMPERAMENTU WRAŻLIWCA

Wysoka Wrażliwość jest składową temperamentu. Jedną z wielu. Między innymi dlatego dzieci wysoko wrażliwe mogą skrajnie różnić się na poziomie zachowania. Warto pamietać, że temperament możemy w pewnym stopniu kształtować. Jednak jego „trzon” jest wrodzony i nie ulega zmianie. Tak samo Wysokiej Wrażliwości nie można usunąć. Nie jest ona zaburzeniem, chorobą ani anomalią. To naturalnie występująca cecha, również wśród małp, ryb, a nawet much. 

Wysoko Wrażliwe Dzieci posiadają cztery szczególne cechy temperamentu, wynikające ze specyficznego działania ich układu nerwowego. Wysoka wrażliwość jest najprawdopodobniej dziedziczona, dlatego jeśli Twoje dziecko jest wrażliwcem, być może i Ty należysz do tych 15-20% osób o wyjątkowej wrażliwości. 

Głębokie przetwarzanie – wrażliwcy zauważają więcej i głębiej analizują informacje. Nie zawsze robią to świadomie. Dzieje się to zarówno na poziomie umysłu, jak i ciała (Wysoko Wrażliwe Dzieci mogą być bardziej podatne na ból i działanie leków, skłonne do alergii, a ich układ odpornościowy może być bardziej reaktywny). 

Reaktywność emocjonalna w połączeniu z dużą empatią – może to oznaczać silne reakcje emocjonalne. Typowa jest też wrażliwość na przeżycia i emocje innych ludzi, szczególnie na ich cierpienie oraz stres. WWD łatwo zarażają się emocjami. Jednocześnie potrafią dosłownie poczuć to, co czują w danym momencie inni.

Wyczulenie na subtelności – dzieci są wrażliwe zmianę tonu głosu, grymas na twarzy. Również na nowy smak, na przyjemne i przykre zapachy. Zmiany w rutynie dnia. Również na brak akceptacji, nawet najdrobniejsze naruszenie ich integralności i różne zmiany, które innym jest ciężko w ogóle zauważyć.

Łatwość ulegania przestymulowaniu  – dzieciom wysoko wrażliwym przeszkadza to, czego niżej wrażliwe dzieci nawet nie zauważają: hałas, faktura, struktura, metki, przyprawy, zapach, nowe sytuacje. Dostrzegają każdy szczegół i silniej odbierają sygnały z otoczenia, dlatego też szybciej niż inne dzieci ulegają przeciążeniu. Ponieważ takich dzieci jest znacznie mniej niż tych wrażliwych w mniejszym stopniu, ich reakcje i różne sposoby radzenia sobie z trudnościami mogą wydawać się otoczeniu przesadzone, nieadekwatne.

CICHE I WYCOFANE, WYBUCHOWE I KRZYKLIWE

Dzieci o wysokiej wrażliwości ze względu na specyficzne cechy temperamentu mają skłonność do szybkiego odpalania się – zarówno w przyjemnych, jak i nieprzyjemnych emocjach. Potem trudniej jest im wyjść z tego stanu i wrócić do równowagi. Przeżywają i analizują sytuacje przez długi czas. Mogą mieć trudność z przechodzeniem ze stanu w stan. Trudność z presją czasu i rywalizacją.

WWD w obliczu trudności, silnych emocji czy przestymulowania mogą reagować na różne sposoby, na przykład:

• mogą być ciche i wycofane. Preferować zabawę w samotności, a inne dzieci obserwować z daleka,
• mogą zachowywać się bezproblemowo, by nie zwracać na siebie uwagi – żeby nikt od nich więcej nie oczekiwał,
• mogą wybuchać złością, wpadać w szał, by uniknąć tego, co je irytuje i przytłacza,
• mogą kreować w swój własny świat, siedząc cały dzień z nosem w książkach, w telefonie, malując czy oddając się innym aktywnościom.

Sama widzisz, jak bardzo mogą różnić się od siebie wrażliwe dzieci. Mimo że mają ten sam mianownik – wrażliwy układy nerwowy – nadal są odmienne, kształtowane przez wiele czynników, na przykład więź z rodzicem.

O RANY, MAM WYSOKO WRAŻLIWE DZIECKO!

Jeśli właśnie dowiedziałaś się, że Twoje dziecko jest WWD (i Ty najpewniej też jesteś wrażliwcem), możesz mieć w głowie podobne myśli, jak ja. Na początku tego roku dowiedziałam się od psycholożki dziecięcej, że moja starsza córka to WWD i… że ma to po mnie.

Kamień spadł mi z serca. Dlaczego? Bo miałam oficjalne potwierdzenie, że różne problematyczne zachowania mojej córki nie wynikają z kiepskiego wychowania, rozpieszczenia i Bóg wie jeszcze czego. Taka się urodziła i to jest okej.

Poczułam też ulgę, przez całe dotychczasowe życie totalnie niesłusznie mówiono mi: 

„histeryzujesz”,

„czemu znowu płaczesz?”, 

„jesteś przewrażliwIona”, 

„przestań się tyle zamartwiać i analizować”, 

„czemu tak bardzo przejmujesz się problemami innych ludzi?”, 

„nie rozumiem, jak możesz lubić spędzać czas w samotności. Jesteś totalnie nietowarzyska”,

„nie przesadzaj, nic takiego się nie stało”,

„nie umiesz się ogarnąć”.

Druga moja myśl na wieść o wysokiej wrażliwości mojej i córki była znacznie mniej wspierająca: „Masakra, czyli nie dość, że mi się żyje tak ciężko z własnymi i cudzymi emocjami, to jeszcze moja córka będzie miała tak samo kiepskie życie. Będziemy się męczyć we dwie z tą wrażliwością do usranej śmierci.”

Dopiero potem dowiedziałam się, że odpowiednio traktowana wrażliwość to niesamowity dar. Niektórzy mówią nawet o wysokiej wrażliwości w kontekście przewagi, wyjątkowej umiejętności, której większość osób nie posiada. 

JAK ŻYĆ Z MAŁYM WRAŻLIWCEM?

Nie ulega wątpliwości, że życie z WWD to często emocjonalny rollercoaster. To, czy maluch wyrośnie na dorosłego, który potrafi czerpać ze swojej wrażliwości, wyciągać z niej korzyści i traktować ją jako dobro, a nie zło konieczne, zależy w dużej mierzę od nas, rodziców.

Czy dziecko będzie myślało o sobie, że jest gorsze, słabe, histeryczne i do niczego się nie nadaje, bo tylko płacze i przesadza, czy też będzie potrafiło radzić sobie z trudnymi emocjami i żyć pełną, wrażliwą piersią – to również leży w naszych rękach.

Kluczowa jest akceptacja, a nie próba zmiany dziecka. Nie mamy wpływu na wysoką wrażliwość malucha – na to, czy ona jest, czy jej nie ma. Nie da się jej usunąć, zmienić. To, co możemy zrobić, to dostrzec w wysokiej wrażliwości szereg wyjątkowych możliwości. W zależności od podejścia i zaopiekowania, ta wrażliwość może generować wyjątkowe korzyści, albo uciążliwe upierdliwości.

Chociaż początkowo może być to trudne, warto przyjąć swojego małego wrażliwca takim, jaki jest. Z pełną paletą uczuć, zachowań, upodobań, predyspozycji. Uczyć malucha jak wyrażać oraz regulować własne emocje. Budować jego odporność psychiczną. Obdarzać empatią i zrozumieniem nie tylko dziecko, ale też siebie. Bo bycie mamą wrażliwego dziecka bywa trudne i to jest okej, kiedy nie dajemy rady czy czujemy się bezradne. Tak może być. 

Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak wspierać dziecko w budowaniu odporności psychicznej i radzeniu sobie z trudnymi emocjami, te dwie książki będą dla Ciebie pomocne – KLIK.