Co i dlaczego warto powiedzieć zamiast „nie płacz”, „nie przesadzaj”…

„Skończ już płakać”, „Nic się nie stało”, „Przestań jojczeć”, Bądź już cicho!” – czy znasz takie słowa? Czy sama słyszałaś je w dzieciństwie? Czy zdarza Ci się powiedzieć je do dziecka, gdy jest – lub oboje jesteście – w silnych emocjach?

Teraz mogłabym walnąć gadkę o tym, jak to rujnuje psychikę i że za wszelką cenę nie można takich słów wypowiadać, ale… nie powiem tego. Dlaczego? Dlatego, że z moich obserwacji wynika, że człowiek chętniej słucha, uczy się i rozwija w przyjaznej atmosferze, a opieprz i wzbudzanie wyrzutów sumienia raczej takiej atmosfery nie tworzą.

Jestem mamą dwójki bardzo żywiołowych dzieci i wiem, że wśród dziecięcych pisków i krzyków, matczyny mózg może się gotować, podrzucając przy tym różne słowa, których później zwykle żałujemy.

Na szczęście, gdy powiemy coś raniącego, możemy to naprawić, przepraszając dziecko i uznając jego emocje podczas rozmowy naprawczej (na końcu tego wpisu znajdziesz link do tekstu o tym, kiedy i jak taką rozmowę przeprowadzić).

Jak już ustaliłyśmy, że zwyczajnie może być nam ciężko i nie co się biczować, możemy przejść do pytania „co zrobić?”. Przyjrzyjmy się temu, dlaczego te teksty, które samy znamy z dzieciństwa, nie są okej i jak pracować nad tym, by zastępować je innymi, wspierającymi słowami. 

„NIE AKCEPTUJĘ CIĘ, KIEDY JEST CI TRUDNO”

Dzieci źle się zachowują, kiedy źle się czują. Ze względu na to, że ich mózg nie jest na tyle rozwinięty, by sprawnie ogarniać emocje i racjonalnie podchodzić do różnych zdarzeń, swoje emocje wyrażają zwykle przez ciało – czyli w taki sposób, jaki jest im najbardziej dostępny. Kopią, krzyczą, biją, wybuchają płaczem „o byle co”.

Sęk w tym, że to nigdy nie jest byle co. Maluchy nie krzyczą i nie płaczą „bez powodu”. Po prostu dla nas ten powód wydaje się mało ważny. 

Tymczasem zgubienie ulubionej łopatki kilkulatek może przeżywać tak mocno, jak mężczyzna w kryzysie wieku średniego, gdy ktoś zwinie mu nowego Mustanga czy inne Ferrari 😉

Kiedy w obliczu przeżywanej przez potomka tragedii mówimy, że „nic się nie stało”, dajemy mu w pewnym sensie znać, że jego emocje nie są dla nas ważne. Że to, co czuje, jest „nie na miejscu” i nie powinno okazywać swoich trudnych emocji. 

NIE WOLNO PŁAKAĆ, NIE WOLNO SIĘ ZŁOŚCIĆ

Jeśli przeważającym sposobem reagowania na trudne emocje dziecka jest zaprzeczanie, umniejszanie im czy zawstydzanie, bo „taka duża dziewczynka, a tak płacze…”, maluch może wyrosnąć w przekonaniu, że nie wolno płakać, złościć się, a emocje lepiej tłumić, udając, że ich nie ma. 

Emocje to nie są ogórki, żeby je kisić i jeśli ich nie wypuścimy, same wyjdą, w bardziej lub mniej kontrolowany sposób. 

Problem może pojawić się wtedy, gdy trudne emocje traktujemy jako powód do wstydu, jako porażkę, coś niestosownego, co gdzieś tam w środku rozwija w nas lęk przed oceną i odrzuceniem, ale też negatywnie wpływa na poczucie własnej wartości. 

Bo czy jestem wartościowa, skoro moje emocje nie liczą się na tyle, by wziąć je pod uwagę? Czy jestem warta proszenia i sięgania po pomoc, skoro jestem odrzucana, kiedy najbardziej tego wsparcia potrzebuję?

Ja sama, słysząc wielokrotnie, że przesadzam, histeryzuję i wymyślam, bo „nic takiego się nie stało”, wciąż – jako dorosła osoba – słyszę ten głos z tyłu głowy, gdy dopada mnie żal czy smutek, który potrzebuję wypuścić. Dać sobie przestrzeń na przeżywanie i przetoczenie się tych emocji, opowiedzieć o nim komuś bliskiemu. 

Mimo że ten temat przepracowałam w procesie psychoterapii, raz na jakiś czas zdarza mi się powrót do dawnych schematów. I walka z samą sobą, by tych emocji nie blokować, pomimo wewnętrznej obawy, że „może faktycznie przesadzam”, że „będę się wstydzić, jeśli zapłaczę” czy przyznam, że jest mi trudno.

NA SZCZĘŚCIE DZISIAJ NIE JEST „KIEDYŚ”

„Kiedyś to było inaczej…”. Takie hasełko można usłyszeć, gdy pociesza się lub wspiera malucha w trudnych emocjach, zamiast klapsa, nagany czy wyśmiania. Na szczęście teraz jest teraz, a nie „kiedyś”. Mamy taką wiedzę o rozwoju psychicznym i takie narzędzia, które dają nam możliwość, by postąpić inaczej.

Pokazać dziecku, że akceptujemy je, niezależnie od tego, z czym do nas przychodzi. Utwierdzić je w przekonaniu, że w porządku jest się smucić czy złościć, bo to normalne, że odczuwamy również te nieprzyjemne emocje. Nauczyć malucha, jak sobie z nimi radzić, jak wypuszczać je z siebie, by nie zjadały nas od środka, ale też nie raniły innych.

PŁACZ OZNACZA, ŻE DZIECKO SOBIE RADZI

No dobrze, przejdźmy do konkretów, po które tutaj przyszłaś. Co powiedzieć, kiedy maluch krzyczy, płacze, a jękom nie ma końca, by pokazać mu, że jesteśmy obok, gotowe, by wspierać, towarzyszyć w trudnej chwili?

• „Widzę, że Ci trudno.”
• „W porządku jest płakać.”
• „Och, słyszę, że to Cię zasmuciło.”

• „Widzę, że Ci źle. Czy chcesz się teraz przytulić?”
• „Widzę, że to Cię zezłościło! Wyskaczemy/wytupiemy/wykrzyczymy razem tę złość?”
• „To mogło Cię rozzłościć/to mogło być faktycznie niemiłe.”

• „Jestem tu, gdybyś mnie potrzebował/a.”
• „Mam wrażenie, że chcesz być teraz sam/a. Będę czekać na Ciebie w pokoju obok. Możesz do mnie przyjść albo zawołać mnie w każdej chwili.”