Zuza Skrzyńska

Jak wspierać poczucie własnej wartości dziecka

by Zuza Skrzyńska
dziecko morze

Marzy nam się, żeby nasze dziecko dbało o siebie, kiedy dorośnie. Żeby miało swoje zdanie i umiało go bronić. Żeby nawet z sytuacji trudnych wyciągało coś wspierającego dla siebie i myślało o sobie dobrze. Jak wychować dziecko z wysokim poczuciem własnej wartości?


POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI A SAMOOCENA

Być może masz tak, jak ja miałam kiedyś. Myślisz sobie, że wysoka samoocena świadczy o tym, jakie mamy poczucie własnej wartości. Bo skoro inni oceniają mnie jako osobę pewną siebie i przebojową, jeśli i ja tak siebie oceniam, to mam wysokie poczucie własnej wartości.

Być może w tym miejscu zdziwi Cię, jeśli powiem, że wcale tak nie jest. Otóż wcale tak nie jest. Rozróżnienie tych dwóch pojęć jest w moim odczuciu kluczowe, żeby wiedzieć jak i po co wspierać poczucie własnej wartości dziecka.

Samoocena, jak sama nazwa wskazuje, to… ocenianie się. Dzielnie ludzi na lepszych i gorszych. Uzależnianie swojej wartości od osiągnięć porównywanych do osiągnięć innych osób. Od wyróżnień, nagród i pochwał oraz kar, nagan i porażek. Czyli co, jak wiele nie osiągam, popełniam błędy i zbieram nagany, to już jestem nic nie wart?


POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI, CZYLI CO KONKRETNIE

I tutaj wkracza poczucie własnej wartości, całe na biało, i mówi, że jesteś wartościową osobą, niezależnie od tego, co osiągasz – czy masz sukcesy, czy porażki, czy cokolwiek innego. Poczucie własnej wartości jest wtedy, gdy uznajemy siebie za ważnych i wartościowych ludzi. Po prostu. 

Poczucie własnej wartości to akceptacja siebie i tego, jakim się jest. Ze wszystkimi wadami, zaletami. Potrzebami, emocjami, zainteresowaniami. Pełen pakiet. To również przyjęcie, że inni ludzie są równie wartościowi jak my, chociaż różnimy się od siebie i wszyscy jesteśmy niepowtarzalni. 


DZIECKO O NISKIM POCZUCIU WŁASNEJ WARTOŚCI

Samoocena (wspierana przez ocenianie, porównywanie i stawianie wysokich wymagań) nie jest tym samym co poczucie własnej wartości. W moim odczuciu wychowując dziecko warto stawiać bardziej na to drugie. 

Można mieć wysoką samoocenę, jak ja. Można jednocześnie mieć bardzo niskie poczucie własnej wartości, jak ja. A dziecko czy dorosły o niskim poczuciu własnej wartości to człowiek, który:

  • jest perfekcjonistą,
  • źle znosi porażki i łatwo się zniechęca,
  • źle reaguje na krytykę,
  • rezygnuje z tych zadań, w których nie jest pewien sukcesu,
  • umniejsza sukcesom innych ludzi,
  • jest „uzależniony” od ocen innych osób,
  • stale upewnia się, czy postępuje dobrze,

No wypisz wymaluj ja! Pracuję nad tym i chciałabym, żeby moje córki nie musiały takiej pracy wykonywać. Żeby czuły się wartościowe z racji tego, że są tym, kim są. 

Staram się więc wprowadzić w życie poniższe sposoby wspierania poczucia własnej wartości u dzieci. Zerknij, może i dla Ciebie okażą się pomocne.


DOCENIAJ INTENCJE I WYSIŁEK, NIE EFEKTY

Doceniając efekty oceniasz, a tym samym najpewniej wspierasz perfekcjonizm i samoocenianie się. Jak w praktyce doceniać wysiłek? Podam Ci prosty przykład. Dziecko namalowało obrazek. Zamiast mówić „Ale piękny obrazek!” możesz powiedzieć „Namalowałeś pieska. Widzę, że włożyłeś w to dużo pracy!”. Dziecko zbudowało wieżę z kloców. Zamiast „Zbudowałaś wspaniałą wieżę” możesz powiedzieć „O, to twoja wieża z klocków. Widzę, że się postarałaś”.


AKCEPTUJ WSZYSTKIE EMOCJE DZIECKA

Tutaj zaczynają się schody, bo same często mamy problem z zaakceptowaniem własnej złości czy smutku. Kiedy tak jest, trudniej nam zaakceptować te nieprzyjemne emocje u dzieci. 

Akceptacja trudnych emocji malucha, to  „widzę, że ci smutno” wypowiedziane zamiast „przestań płakać”. „To mogło cię rozzłościć” zamiast „nie przesadzaj, nic się nie stało”. O tym, jak wspierająco reagować na trudne emocje dziecka przeczytasz TUTAJ.


UCZ WYRAŻAĆ EMOCJE I UCZUCIA

Nazywaj emocje – własne i dziecka. Opowiadaj o tym, co czujesz. Zauważaj i mów o tym, co czuje dziecko. „Dziewczynka nie dała Ci swojej łopatki. Widzę, że Cię to rozzłościło”. „Skaczesz, śmiejesz się i tańczysz – widzę, że jesteś radosna”. „Płaczesz. To mogło być dla Ciebie przykre, możesz być smutna.”

Dzieci uczą się przez naśladowanie. Nawet jeśli maluch jeszcze nie mówi i nie wejdzie w dialog, warto mówić do niego o uczuciach i emocjach. Być może załapie to szybciej, niż Ci się wydaje. 


POZWÓL MALUCHOWI PODEJMOWAĆ DECYZJE

Daj dziecku wybór. Stwarzaj okazje do podejmowania decyzji i akceptuj je. Wbrew pozorom bardzo często pojawiają się takie okazję do decydowania, które nie przekracza naszych dorosłych granic.

Możesz pokazać maluchowi dwie koszulki i zapytać, którą woli ubrać. Możesz spytać, czy chce teraz iść na huśtawkę czy na zjeżdżalnię. Czy woli rysować kredkami czy może czytać wspólnie książeczki. Którą pastę do zębów wybierze (jeśli ma więcej niż jedną). 

To nie muszą być kluczowe decyzje, takie wiesz, dotyczące „życia i śmierci”. Bo one pozostają w sferze odpowiedzialności rodzica. Ważne, żeby dziecko mogło zadecydować i żeby ta decyzja została przez rodziców uszanowana. Uznana za ważną.


OBDARZAJ UWAGĄ BEZ WARTOŚCIOWANIA

Kiedy dziecko zjeżdża ze zjeżdżalni i woła „Mamo, patrz!” odpowiedz „Widzę, zaraz zjedziesz!”. Nie oceniaj „Ale ładnie jedziesz!”. Dzieci, gdy wołają „patrz”, chcą dokładnie tego, o co proszą. Uwagi, bycia dostrzeżonym.

Myślę sobie, że takie zauważanie dziecka w trakcie zabawy, wspólnie spędzanego czasu, też fajnie buduje poczucie własnej wartości. Towarzyszenie, prawdziwe zainteresowanie, brak oceny. „Widzę, że twoja tęcza ma dwa kolory. Myślę sobie, że bardzo je lubisz”. „Widzę, że lepisz pierogi z ciastoliny. Co teraz z nimi zrobisz?”.


ZACHĘCAJ DO WSPÓŁPRACY 

Gdy włączasz dziecko do codziennego życia, czuje się ważne i potrzebne. Realizowanie domowych obowiązków razem z dzieckiem włącza malucha mocniej do wspólnoty. I nie chodzi o to, że musicie WSZYSTKO robić razem.

Myślę, że warto zacząć chociaż od małych rzeczy. Działać wspólnie w tych obszarach i w takim natężeniu, na jakie mamy w sobie zgodę, jakie nie przekracza naszych granic, do których mamy cierpliwość. 

U nas takie współdziałanie to na przykład wyciąganie naczyń ze zmywarki. Wieszanie prania (choć nie zawsze). Karmienie psa, nalewanie mu wody do miski. Chowanie zakupów do szafek. Wyciąganie sztućców przed posiłkiem. To nie muszą wcale być duże rzeczy. 


NIE WYMAGAJ WIĘCEJ, NIŻ DZIECKO MOŻE UDŹWIGNĄĆ

Wiem, to nie jest proste, ale jest ważne w procesie budowania poczucia własnej wartości. Zaakceptowanie różnych zachowań dzieci, wynikających z poszczególnych etapów ich rozwoju. Z tego, jak bardzo (a raczej jak mało) rozwiniętych jest ich mózg. I nie wymaganie więcej, niż maluch jest w stanie zrozumieć i zrobić.

Trudne do zaakceptowania zachowania mogą pojawić się na przykład w okresie „buntu dulatka”, a potem kolejnego „buntu” na dwa i pół roku. Te teksty pozwolą Ci lepiej je zrozumieć:

DBAJ O SIEBIE, SWOJE GRANICE I POTRZEBY

W ten sposób pokażesz, że jesteś ważna. A maluch będzie mógł wziąć z Ciebie przykład. Jeśli na wszystko się zgadzasz, pozwalasz innym przekraczać Twoje granice, nie dbasz o swoje potrzeby na co dzień, to tego będzie się uczyło dziecko. Że jego potrzeby nie są ważne, przekraczanie granic to norma, a asertywność… co to jest w ogóle asertywność?

Może Ci się to wydawać kontrowersyjne, ale powiedzenie „NIE” dziecku, by powiedzieć „TAK” sobie i swoim potrzebom, to dla niego ważna nauka. Element budowania poczucia własnej wartości. Skoro moja mama jest ważna i dba o siebie, to i ja jestem ważny i powinienem dbać o siebie. I nie muszę się na wszystko w życiu zgadzać, całkowicie rezygnować z siebie dla innych.

Pisząc ten tekst korzystałam z informacji zawartych w poniższych książkach:

1. „Mów, słuchaj i zrozum. Zadbaj o poczucie własnej wartości swojego dziecka”, P. K. Lindgren, rok wydania 2017, Wydawnictwo Mamania.
3. “Dziecko z bliska. Zbuduj z dzieckiem szczęśliwą relację”, A. Stein, rok wydania 2019, Wydawnictwo Mamania.

To też może Ci się spodobać

2 komentarze

Emem 27 lipca, 2020 - 8:48 pm

Bardzo mądry tekst, dziekuje 😉

Odpowiedz
Aga 14 września, 2020 - 8:56 am

Aż mi się łza w oku zakręciła czytając.

Odpowiedz

Dodaj komentarz

Ta strona korzysta z ciasteczek, aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie. Zgoda